Chùa Lô Sơn, tên chữ là Phổ Am Tự, được xây dựng từ thời nhà Lê, thuộc làng Vạn Lộc, huyện Chân Lộc, nay thuộc khối 6, phường Nghi Tân, Thị xã Cửa Lò. Chùa có quy mô vừa phải, thanh tịnh, linh thiêng, tọa trên một địa thế khá đẹp, tựa lưng vào núi Lô Sơn, hướng về phương bắc.

Chùa Lô Sơn do Tể tướng Nguyễn Văn Miên dựng vào năm Vinh Thịnh (1705 – 1719) đời vua Lê Dụ Tông lúc đó chỉ là 3 gian nhà nhỏ, mái lợp tranh nằm trên khu đất bằng phẳng, rộng đủ để các đệ tử trong vùng đến làm lễ, nhân dân còn gọi là Phổ Am Tự. Thuộc làng Vạn Lộc, huyện Chân Lộc, nay thuộc khối 6, phường Nghi Tân, Thị xã Cửa Lò. Chùa có quy mô vừa phải, thanh tịnh, linh thiêng, tọa trên một địa thế khá đẹp, tựa lưng vào núi Lô Sơn, hướng về phương bắc

Đây là một di tích kiến trúc văn hóa cổ khá đẹp, có tấm bia đá cổ được ghi vào sách “Hoan châu bi ký”, có lời văn ca ngợi công đức người dựng chùa và cảnh đẹp ở đây như sau:“Hoan châu cảnh đẹp, Vạn Lộc nổi danh, tướng dòng nhà tướng, khác hẳn thường tình, uy phong lẫm liệt, tướng mạo đường hoàng. Rồng mây gặp hội, công nghiệp hưng vong. Duyên may hòa hợp, sánh người tao khang. Làm nhiều công đức, thuyền chở xe mang. Dựng chùa tạc tượng, kẻ cột chạm xà. Trước sau cao ngất, tả hữu đối nhau. Lại đúc chuông to, tuyên dương Phật giáo…”

(tấm bia cổ tại Chùa Lô Sơn)

Trải qua bao thế kỷ, chùa Lô Sơn vẫn giữ được nét cổ kính hòa quyện với thiên nhiên trữ tình tạo cho di tích trở thành một công trình văn hóa độc đáo, đến thăm viếng di tích, du khách sẽ được tận hưởng sự trong lành của cảnh quan thiên nhiên, thỏa mãn được nhu cầu tâm linh, bày tỏ được những tâm sự thầm kín với đấng chí tôn.

Chùa Lô Sơn được xây dựng dưới chân núi Cao, dựa vào thế núi, núi và chùa đan quyện hài hòa, bổ sung cho nhau lại ẩn hiện giữa những cây đại thụ sum xuê, xanh biếc tạo cho chùa hòa nhập với cảnh trí thiên nhiên toàn cảnh như một bức tranh đầy hấp dẫn.

Chùa Lô Sơn là nơi người dân làng Vạn Lộc, các tín đồ tăng ni, phật tử và khách thập phương gửi gắm niềm tin, cầu an, cầu lộc… Năm 2005, chùa được xếp hạng Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh. Đặc biệt, đầu xuân Tân Mão 2011, chùa vinh dự được Thượng tọa SanVaDo ở chùa Suyli (Myanmar) dâng cúng Xá lợi Phật. Đây là một vinh hạnh cho chùa Lô Sơn nói riêng và người dân địa phương nói chung, góp phần đáp ứng nhu cầu thưởng thức văn hoá tâm linh của nhân dân địa phương cũng như du khách.

Di tích chùa Lô Sơn là nơi thờ Phật thuộc phái Đại Thừa. Đại Thừa ngụ ý là cỗ xe lớn chở nhiều người, người theo Đại Thừa quan niệm rằng trong vũ trụ có chư Phật và chư Bồ Tát ở cả 3 thời quá khứ, hiện tại và tương lai. Người tu hành Đại Thừa thành tâm có thể thành Phật, Bồ tát hoặc được các vị Bồ Tát đón về miền cực lạc. Chùa Lô Sơn được bài trí khá nhiều tượng Phật, bao gồm: tượng Tam Thế, Quan Âm, Ngọc Hoàng, Thích Ca, Nam Tào, Bắc Đẩu, Kim Cương, Đức Ông… Trải qua thời gian khá lâu, khí hậu khắc nghiệt, thường xuyên bị thiên tai đe dọa, thế nhưng hệ thống chùa, bia đá, tượng vẫn còn lại khá nhiều là di sản văn hóa tiêu biểu cho tài năng sáng tạo của cha ông.

Tại ngôi chùa này đã chứng kiến nhiều cuộc họp của Đảng bộ làng Vạn Lộc trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, tổ đội du kích làng Vạn Lộc suốt ngày đêm bám trụ trên núi Lò (sau lưng chùa) để canh giữ vùng biển. Ngày 02/6/1968 tại đây tổ đội du kích Vạn Lộc đã bắn rơi chiếc máy bay giặc Mỹ thứ 1.100. Bởi thế núi Lò đã một thời mang dấu ấn lịch sử được mang tên gọi “Đồi một trăm”.

(lá cờ Tổ quốc và lá cờ Phật giáo luôn luôn tung bay giữa sân chùa)

Hội chùa thường được tổ chức vào ngày rằm tháng Tư, tháng Bảy âm lịch hàng năm. Cứ vào những ngày này, các tăng ni, phật tử ở khắp nơi lại hành hương về đây làm lễ, cùng nhau tắm phật, thả đèn hoa đăng cầu mong yên vui hạnh phúc đến mọi nhà, đem an lành tới chúng sinh. Du khách tới đây có thể viếng chùa và vãn cảnh, bởi chùa Lô Sơn không những nổi tiếng linh thiêng mà còn có cảnh quan đẹp, phong cảnh hữu tình làm tâm hồn mỗi người trở nên thanh thản, mọi lo toan trong cuộc sống cũng tan biến. Với lịch sử hàng trăm năm, chùa Lô Sơn đã được xếp vào danh sách là một trong những ngôi chùa cổ của tỉnh. Từ năm 2001, chùa đã được sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng và nhiều tấm lòng hảo tâm với tổng kinh phí 8 trăm triệu đồng để xây dựng khuôn viên, trùng tu lại chùa. Tuy nhiên, hiện nay, việc trung tu, xây dựng chùa Lô Sơn vẫn gặp nhiều khó khăn. Đại Đức Thích Minh Hương -Trụ trì Chùa Lô Sơn –Thị xã Cửa Lò nói: “Trước đây khu vực này rộng lớn, là đất của chùa, nhưng do thời gian chiến tranh, nhân dân đã làm nhà, cửa, bây giờ khuôn viên trở nên quá chật hẹp. Nhà chùa rất mong tổ chức, lãnh đạo chính quyền quan tâm để mở mang khuôn viên ra rộng hơn”.